Socjalizm jako system ekonomiczny budzi ogrom kontrowersji. Doktryna ta cieszy się raczej niechlubną historią. Jednak, abstrahując od nieciekawej praktyki, jakie są podstawowe założenia tej teorii ekonomicznej? Czym różni się tradycyjny socjalizm od socjalizmu rynkowego?
Czym tak właściwie jest socjalizm? Słowo socjalizm pochodzi od łacińskiego słowa wspólnota. Można się zatem domyślić, że podstawową wartością w tym systemie jest społeczeństwo, wartość wspólna. Socjaliści wierzą, że wszystko w społeczeństwie powstaje dzięki wspólnym wysiłkom ludzi i obywateli.
Można wyróżnić dwa podstawowe nurty teoretyczne: socjalizm utopijny i socjalizm naukowy. To przedstawicieli pierwszego nurtu należą tacy myśliciele jak: Owen, Fourier i Saint Simon. Socjalistami naukowymi najczęściej określa się dwóch filozofów i ekonomistów. Są to Karol Marks i Fryderyk Engels. Podstawowym założeniem praktycznym jest tu społeczna własność środków produkcji. Socjalizm zmniejsza dysproporcje w zamożności nie tylko w różnych obszarach, ale także we wszystkich warstwach i klasach społecznych. W gospodarkach socjalistycznych rządy są odpowiedzialne za redystrybucję bogactwa i zmniejszanie przepaści między biednymi a bogatymi. Socjalizm, który jest gospodarką kontrolowaną przez państwo i planowaną przez centralną władzę planistyczną, zapewnia większy dobrobyt społeczny i zmniejsza wahania koniunktury. Uważano, że socjalizm będzie następcą rozwiniętego kapitalizmu.
Upadek komunizmu zweryfikował idee socjalistyczne w tradycyjnym wydaniu. Zaczęto poszukiwać alternatywy. Nie wszyscy jednak okazali się bezkrytyczni wobec wolnorynkowego kapitalizmu i chcieli znaleźć wyjście, które połączy obie perspektywy, biorąc z nich to, co najlepsze. Wzrosło zainteresowanie rynkowym socjalizmem. Uważano go za wartościową idee z perspektywy tworzenia sprawiedliwego porządku społecznego.
Rynkowy socjalizm
Socjalizm rynkowy, zwany także socjalizmem liberalnym, jest fascynującym systemem ekonomicznym reprezentującym kompromis między socjalistycznym planowaniem a wolną przedsiębiorczością, w którym przedsiębiorstwa są własnością publiczną, ale produkcja i konsumpcja kierują się raczej siłami rynkowymi niż planowaniem rządowym. Zarówno korporacje publiczne, jak i prywatne mają w tym systemie duże znaczenie. Własność nie jest społeczna. Zajrzyj na ebialystok.pl, aby dowiedzieć się więcej na ten temat. Jednak redystrybucja nastawiona jest na minimalizowanie nierówności powstających na tym gruncie. System ten nazywa się też socjalizmem liberalnym. Liberalny socjalizm wspiera gospodarkę mieszaną, która obejmuje zarówno własność prywatną, jak i własność społeczną w dobrach kapitałowych. Jednym z najwybitniejszych teoretyków socjalizmu rynkowego jest Oskar Lange.
Socjalizm to system znacznie różniący się od kapitalizmu – powstawał przecież w ofensywie do tego systemu. Chociaż dziś już rzadko się go praktykuje, znajdują się w tej teorii ciekawe elementy. Socjalizm rynkowy wydaje się być ciekawą propozycją dla gospodarek, które zmagają się ze skrajnymi nierównościami.